Stichting wil Borns watermachientje tot leven wekken: ‘Het is industrieel erfgoed’
BORNE – Een onooglijk gebouwtje waarvan je je afvraagt waarom het er staat. In het beton zit een gat en op de muur is graffiti gekliederd. Het voormalige Spanjaardgemaal op de hoek van de Piepersveldweg met de Veldhuisweg oogt troosteloos.
Gooi het tegen de vlakte, zou je als leek zeggen. Het gebouw ontsiert het landschap. Maar bij de stichting Vrienden van het Spanjaardgemaal denken ze daar heel anders over.l
Onlosmakelijk verbonden
De organisatie wil het gebouw restaureren. „Het is industrieel erfgoed. Borne is onlosmakelijk met de textielfabrieken van Spanjaard verbonden. Maar van de textielhistorie is heel weinig bewaard gebleven. Het Spanjaardgemaal staat er echter nog steeds. Daarom moeten we dit voor het nageslacht bewaren”, zegt Marco Munnink van Stichting Vrienden van het Spanjaardgemaal.
Educatieve functie
De organisatie wil niet alleen het gebouw opknappen. Het moet na de restauratie ook een educatieve functie krijgen. Inwoners van Borne en andere belangstellenden kunnen dan meer te weten komen over de textielgeschiedenis in deze plaats. Ook een watertappunt maakt deel uit van het plan om het Spanjaardgemaal nieuw leven in te blazen. Bezoekers en passerende wandelaars kunnen hier dan voor nop hun dorst lessen.
Het watermachientje
Het Spanjaardgemaal is in 1916 gebouwd. In die tijd floreerde de textielindustrie. Maar de fabrieken in Borne hadden veel water nodig voor het wassen en bleken van het linnen. In de volksmond werd het ook wel het watermachientje genoemd. Het water werd uit de Deurningerbeek gehaald en via een buizenstelsel naar de textielfabrieken in Borne vervoerd. „Tussen de beek en het gemaal zijn twee bassins aangelegd waaruit het water werd gepompt.”
Borne is onlosmakelijk met de textielfabrieken van Spanjaard verbondenMarco Munnink, Stichting Vrienden van het Spanjaardgemaal
Gebouw zonder functie
Tot 1967 werd er gewerkt in de textielfabrieken in Borne. „Met het einde van de textielindustrie verviel ook de functie van het gemaal. De machines in het gebouw zijn eruit gehaald. We weten niet waar die gebleven zijn. Het gebouw zelf bleef staan maar heeft geen enkele functie meer. Zelf weet ik ook niet of er ooit plannen zijn geweest er iets mee te doen. Het stond destijds op particulier terrein.” Het gebouw werd overwoekerd door onkruid en klimop. De worteldruk van een forse eik zorgde voor beschadiging van de buitenmuur. „De eik is recentelijk gekapt want anders was uiteindelijk de muur ingestort.”
Nieuwe bestemming
De toekomst van het Spanjaardgemaal was lange tijd ongewis. Maar die veranderde zes jaar geleden met de oprichting van de stichting door initiatiefnemer Peter Welles. Hijzelf is een voormalig medewerker van Spanjaard. Nu stelt de groep liefhebbers van de lokale historie alles in het werk het oude gebouw een nieuwe bestemming te geven. Subsidies zijn aangevraagd en toegekend. „Er zijn al wat werkzaamheden geweest. Zoals het kappen van de eik en het verwijderen van asbest. Binnen is er behalve een afgekoppelde buis bijna niets te zien.” Maar dat moet dus veranderen.
Volop mogelijkheden voor de toekomst
Het Spanjaardgemaal gaat weer open als het aan de stichting ligt. „We willen er een weer werkende pomp in plaatsen en een recreatief en educatief rustpunt van maken. Het gebouw ligt namelijk aan wandelroutes en fietsroutes. Hier kunnen ook rondleidingen gegeven worden. Ook voor de leerlingen van de scholen in Borne. Ze leren dan iets over de plaatselijke geschiedenis. Het gebouw zou bovendien op sommige dagen opengesteld kunnen worden. Dat kan in combinatie met iets anders. Daarbij kun je bijvoorbeeld denken aan een winterdag met midwinterhoornblazers op locatie.”
Bron: Tubantia/Stefan Wegdam 23-04-21, 09:00